Taj dan ostao je upamćen kao jedan od najmračnijih trenutaka u dugoj i krvavoj opsadi glavnog grada Bosne i Hercegovine
Na današnji dan, 22. jula 1993. godine, na Sarajevo je ispaljen rekordan broj granata – čak 3.777 u jednom danu. Taj dan ostao je upamćen kao jedan od najmračnijih trenutaka u dugoj i krvavoj opsadi glavnog grada Bosne i Hercegovine.
Ovaj nezapamćeni zločinački čin bio je pokušaj slamanja duha Sarajeva, ali i simbol monstruozne strategije agresora da putem artiljerije, gladi i straha pokori grad.
Opsada Sarajeva, koja je trajala od 5. aprila 1992. do 29. februara 1996. godine, bila je najduža opsada jednog glavnog grada u modernoj historiji. Tokom 1.425 dana, agresori su koristili sve vrste oružja – od minobacača i tenkova, preko artiljerije i snajpera, do improvizovanih eksploziva. U prosjeku, na Sarajevo je svakog dana padalo 329 granata, ali 22. juli 1993. ostaje tragičan vrhunac tog terora.
Planirali su da Sarajevo “umre”
Kako su svjedočili komandanti Armije Republike Bosne i Hercegovine, među njima i general Vahid Karavelić, ljeto 1993. bilo je presudno za odbranu ne samo Sarajeva, već i cijele države. Agresorske snage planirale su slomiti otpor Sarajeva istovremenim ofanzivama sa sjevera i juga, pokušavajući grad staviti u dvostruki obruč i prisiliti ga na kapitulaciju. Cilj nije bio samo vojni – već i egzistencijalni: Sarajevo je, bez obzira na volju svojih građana, trebalo da “umre”.
U okolnim brdima bilo je raspoređeno 120 minobacača i 250 tenkova, koji su prethodno pripadali Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA), a zatim prešli pod komandu Vojske Republike Srpske. Sa tih položaja grad je svakodnevno bio izložen nemilosrdnoj artiljerijskoj vatri. Meta su bili svi – ljudi koji su čekali u redovima za vodu i hljeb, djeca na igralištima, pacijenti u bolnicama, trudnice u porodilištima, škole, muzeji, vjerski objekti, pa i simboli grada.
Granate su pogađale zgradu Vijećnice, Olimpijski muzej, porodilište na Jezeru, zgradu RTV BiH, fabrike, ambasade, domove građana. Korištene su čak i avionske bombe težine do 250 kilograma, a balističke analize na suđenjima u Hagu kasnije su potvrdile njihovu upotrebu protiv civilnih ciljeva.
Sarajevo nije pokleknulo
Iako je tokom opsade ubijeno više od 11.000 ljudi, među njima i 1.601 dijete, Sarajevo nije palo. Građani su razvijali načine preživljavanja bez vode, struje, grijanja i osnovnih potrepština. Kandila, improvizovani plinovodi, bunari za vodu, plastične folije umjesto stakala – sve je postalo dio svakodnevice.
Uprkos svemu, život nije stao. Stanovnici Sarajeva nisu klonuli. Iz tame se rađao prkos, iz bola snaga. Kulturni život je opstao – organizovani su koncerti, izložbe, pozorišne predstave, čak i pod kišom granata.
Najveći pojedinačni zločin tokom opsade dogodio se 5. februara 1994. godine, kada je granata ispaljena s položaja Vojske RS pogodila pijacu Markale, ubivši 68, a ranivši 144 civila. Taj napad, kao i mnogi drugi, potvrdio je sistematsku prirodu agresije na civile.
I nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma, stradanja nisu odmah prestala. Mirsada Durić postala je posljednja žrtva opsade Sarajeva kada je pogođena tromblonom dok se vozila tramvajem 9. januara 1996. godine. Napad je izvršen s područja koje je tada još bilo pod kontrolom Vojske RS. Počinioci nikada nisu otkriveni.
Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju osudio je Stanislava Galića, komandanta Sarajevsko-romanijskog korpusa, na doživotnu kaznu zatvora zbog terorisanja stanovništva Sarajeva. Njegov nasljednik, Dragomir Milošević, osuđen je na 29 godina zatvora.
