Gotovo tri decenije nakon raspada, pitanje „Šta bi bilo da je Jugoslavija opstala?“ i dalje intrigira historičare, ekonomiste i građane širom Balkana.
Iako je nemoguće sa sigurnošću predvidjeti tok historije, postoje ozbiljne analize koje ukazuju na to kako bi mogla izgledati današnja stvarnost da je Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija preživjela izazove devedesetih godina.
1. Ekonomija: Potencijal snažnog tržišta od 25 miliona ljudi
Prije raspada, Jugoslavija je bila među najrazvijenijim zemljama nesvrstanog svijeta – s jakom industrijom, stabilnim srednjim slojem i značajnim izvozom, posebno u zemlje Trećeg svijeta. Imala je jedinstveno tržište, vlastitu valutu i jedinstvenu kombinaciju planske i tržišne privrede. Da je opstala, zajednički resursi i infrastrukturna povezanost mogli su stvoriti regionalnog ekonomskog giganta, nalik današnjoj Poljskoj ili čak Austriji.
2. Geopolitički položaj: Most između Istoka i Zapada
Jugoslavija je vješto balansirala između NATO saveza i Varšavskog pakta. Kao nezavisna i nesvrstana država, uživala je poštovanje i Istoka i Zapada tokom Hladnog rata. Danas bi, kao suverena i neutralna federacija s jakom diplomatskom mrežom, vjerovatno igrala ulogu mosta između EU, Rusije i Bliskog Istoka – slično onome što danas pokušavaju Turska ili Švicarska.
3. Društvo: Višekulturno, ali nestabilno bez demokratizacije
Ipak, izazovi ne bi nestali. Pitanja nacionalnog identiteta, jezičkih razlika i historijskih tenzija ostala bi prisutna. Bez demokratizacije i decentralizacije, društvene napetosti bi tinjale, možda čak i eskalirale u kasnijim fazama. Reforme bi bile neizbježne: prelazak iz jednopartijskog sistema u politički pluralizam, jačanje slobode medija i nezavisnosti pravosuđa.
4. Kultura i sport: Globalna prepoznatljivost
SFRJ je bila kulturna sila – film, muzika, književnost i sport bili su snažni segmenti državnog identiteta. Ujedinjeni resursi i talenti vjerovatno bi doveli do još veće međunarodne prepoznatljivosti. Zajednička sportska reprezentacija bila bi među najjačima u svijetu – u košarci, tenisu, vaterpolu i fudbalu.
Da je Jugoslavija opstala, danas bi vjerovatno bila srednje razvijena evropska država s velikim potencijalom, ali i ozbiljnim izazovima. Mogla je postati moderna federacija nalik Španiji ili Njemačkoj – ali samo uz duboke političke, ekonomske i društvene reforme.
Nostalgija za Jugoslavijom nije samo čežnja za prošlošću – već i odraz svijesti o propuštenim mogućnostima.
